Uiteraard had VDL Bus & Coach, Nederlands enige busproducent en onderdeel van ons familiebedrijf VDL Groep, deze 415 elektrische bussen graag willen leveren. Voor de goede orde, wij konden vóór definitieve gunning voldoen aan alle gevraagde condities: concept en tijdige levering waarvoor uitgebreide garanties zijn verstrekt. Het aantal stadsbussen in Nederland bedraagt ongeveer 6.500. Rekening houdend met een afschrijving van 10 tot 15 jaar, is de markt voor 2020 grotendeels ingevuld. Dus voor volgend jaar is er weinig ruimte voor onze Nederlandse bussen, terwijl als Europees koploper op het gebied van de elektrificatie van zwaar vervoer onze thuismarkt cruciaal is.

Het ontwikkelen van elektrische bussen is innovatie van de bovenste plank. Door significante investeringen in onderzoek en ontwikkeling heeft VDL zich verder gespecialiseerd van busproducent naar systeemintegrator inclusief de levering van laadinfrastructuur, elektriciteit, onderhoud, connectiviteit en trainingen. Als specialist in de energietransitie juichen wij de welkome vooruitzichten van het volledig verduurzamen van het openbaar vervoer van harte toe.

Natuurlijk hebben wij een zakelijk belang bij het leveren van bussen. Maar als voorvechter van het behoud van werkgelegenheid in de hoogwaardige Nederlandse maakindustrie maken wij ons oprecht grote zorgen door de gunningen van de genoemde concessies. Het bestellen van Chinese bussen zal leiden tot structurele consequenties voor de werkgelegenheid in Nederland. Onze divisie Bussen telt 2.600 medewerkers in Nederland en België en verkoopondersteunende activiteiten in 20 Europese landen. De 415 nieuwe Chinese bussen die in ons land gaan rijden, vertegenwoordigen ongeveer 800 manjaren werk, exclusief uitbesteed werk en onderzoek en ontwikkeling bij toeleveranciers en kennisinstellingen.

China levert voor 35 miljard euro goederen aan Nederland en Nederland voor 10 miljard euro aan China. De handelsbalans is dus uit het lood en China trekt onze werkgelegenheid weg. Produceren wij niet meer in Nederland, dan verliezen we de kennis en volgt het kapitaal en daarmee onze welvaart. Een kwart van alle banen in Nederland is industrieel, of daaraan gerelateerd. Maar liefst 70 procent van onze export is afhankelijk van de industrie. Wie de Nederlandse industrie wegdenkt, kan de rampzalige gevolgen voor de BV Nederland wel uittekenen.

Vooropgesteld: wij zijn voorstander van zo weinig mogelijk handelsbarrières in de wereld, maar ook van een gelijk speelveld. Los van de schaalvoordelen, goedkopere lonen en veelal toegepaste overheidssteun is het ook nog makkelijker voor Chinese bedrijven om naar Europa te exporteren in plaats van de route andersom te bewandelen. Chinezen betalen in Europa nauwelijks importheffingen voor hun producten, terwijl Europa met stevige importheffingen wordt geconfronteerd. Daarnaast beperkt China de concurrentie op de thuismarkt en dwingt bedrijven in China te laten produceren en hun kennis te delen. Het ongelijke speelveld is daarmee wel geschetst.

Door de deur wagenwijd open te zetten voor de import van Chinese producten zet Europa eigenhandig onze welvaart op het spel. Nadat eerder de opkomende markt en productie rond zonne-energie in Europa is overspoeld door aanbod en goedkope productie vanuit China dreigt voor elektrisch busvervoer hetzelfde. Laten we niet in dezelfde val lopen en ons kabinet oproepen zich in Brussel sterk te maken voor een gemeenschappelijk Europees industriebeleid.

In het geval van de 259 Chinese bussen hebben wij helaas niet kunnen rekenen op ondersteuning van de penvoerder van de concessie, provincie Overijssel. Terwijl wij precies een jaar geleden met de overname van Siemens Hengelo ongeveer 450 banen voor de Nederlandse hoogwaardige industrie hebben weten te behouden. Bij onze bedrijven in Overijssel werken ongeveer duizend medewerkers en wij investeren de komende twee jaar voor zeker zeventig miljoen euro in deze regio. In totaal telt VDL Groep 104 werkmaatschappijen met 17.110 medewerkers, waarvan 85 procent (14.421 medewerkers) in Nederland werkt.

Wat uitgebreide discussie behoeft, is dat vervoerders deelnemen aan tenders en vervolgens een busleverancier kiezen. De busleverancier is dus afhankelijk van de keuze van de vervoerder die zich moet richten op de aanbestedingsvoorwaarden van de concessieverlener. Maar als die stelt: ‘wij gaan daar niet over’, dan houdt alles op.

Het behalen van een eventueel betere inkoopprijs door bussen van Chinese makelij aan te schaffen, valt in het niet bij het effect dat een order bijdraagt aan de BV Nederland. Orders voor Nederlandse bussen stromen terug in de Nederlandse economie via duurzame werkgelegenheid, vennootschaps- en loonbelasting, in innovatieve ecosystemen door samenwerking met hightech-partners en kennisinstellingen en door middel van lokale maatschappelijke bijdragen.

In de dit jaar gepresenteerde China-strategie stelt het kabinet dat ‘China zich schuldig maakt aan handelspraktijken die het gelijke speelveld verstoren en markttoegang beperken, zoals ongewenste staatssteun en gedwongen en oneigenlijke toegang tot technologie’. Ook bestaan zorgen over de manier waarop China omgaat met milieu, mensenrechten, arbeidsrechten en privacy. In de nieuwe strategie gaat het kabinet verkennen in hoeverre aanpassingen van onderdelen van het EU-mededingings- en staatssteunkader kunnen leiden tot een gelijker speelveld.

Ondertussen worden in hetzelfde jaar van de China-strategie met daarin het pleidooi voor een gelijker speelveld én het versterken van de interne markt 415 elektrische bussen aangekondigd die op onze nationale wegen gaan rijden. Wie het nog begrijpt, mag het zeggen. Bij ons rest emotie. Die gaat niet over het verlies van de orders, maar over de toekomst van onze medewerkers.

Wim van der Leegte is eigenaar en commissaris van VDL Groep